วิปสฺสนาวเสเนว จ คจฺฉนฺเตสุ เอกสฺส ปญฺญา ธุรํ โหติ, โส ปญฺญาวิมุตฺโต นาม โหติฯ เอกสฺส จิตฺเตกคฺคตา ธุรํ โหติ, โส เจโตวิมุตฺโต นาม โหติฯ ทฺเว อคฺคสาวกา สมถวิปสฺสนาธุเรน อรหตฺตํ ปตฺตาฯ เตสุ ธมฺมเสนาปติ ปญฺญาวิมุตฺโต ชาโต, มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร เจโตวิมุตฺโตฯ อิติ อินฺทฺริยเวมตฺตเมตฺถ การณนฺติ เวทิตพฺพํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย

มหามาลุกฺยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ภทฺทาลิสุตฺตวณฺณนา

[134] เอวํ เม สุตนฺติ ภทฺทาลิสุตฺตํฯ ตตฺถ เอกาสนโภชนนฺติ เอกสฺมิํ ปุเรภตฺเต อสนโภชนํ, ภุญฺชิตพฺพภตฺตนฺติ อตฺโถฯ อปฺปาพาธตนฺติอาทีนิ กกโจปเม วิตฺถาริตานิฯ น อุสฺสหามีติ น สกฺโกมิฯ สิยา กุกฺกุจฺจํ สิยา วิปฺปฏิสาโรติ เอวํ ภุญฺชนฺโต ยาวชีวํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ สกฺขิสฺสามิ นุ โข, น นุ โขติ อิติ เม วิปฺปฏิสารกุกฺกุจฺจํ ภเวยฺยาติ อตฺโถฯ เอกเทสํ ภุญฺชิตฺวาติ โปราณกตฺเถรา กิร ปตฺเต ภตฺตํ ปกฺขิปิตฺวา สปฺปิมฺหิ ทินฺเน สปฺปินา อุณฺหเมว โถกํ ภุญฺชิตฺวา หตฺเถ โธวิตฺวา อวเสสํ พหิ นีหริตฺวา ฉายูทกผาสุเก ฐาเน นิสีทิตฺวา ภุญฺชนฺติฯ เอตํ สนฺธาย สตฺถา อาหฯ ภทฺทาลิ, ปน จินฺเตสิ – ‘‘สเจ สกิํ ปตฺตํ ปูเรตฺวา ทินฺนํ ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา ปุน ปตฺตํ โธวิตฺวา โอทนสฺส ปูเรตฺวา ลทฺธํ พหิ นีหริตฺวา ฉายูทกผาสุเก ฐาเน ภุญฺเชยฺย, อิติ เอวํ วฏฺเฏยฺย, อิตรถา โก สกฺโกตี’’ติฯ ตสฺมา เอวมฺปิ โข อหํ, ภนฺเต, น อุสฺสหามีติ อาหฯ อยํ กิร อตีเต อนนฺตราย ชาติยา กากโยนิยํ นิพฺพตฺติฯ กากา จ นาม มหาฉาตกา โหนฺติฯ ตสฺมา ฉาตกตฺเถโร นาม อโหสิฯ ตสฺส ปน วิรวนฺตสฺเสว ภควา ตํ มทฺทิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา – ‘‘โย ปน ภิกฺขุ วิกาเล ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วา ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 248) สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสิฯ เตน วุตฺตํ อถ โข อายสฺมา, ภทฺทาลิ,…เป.… อนุสฺสาหํ ปเวเทสีติฯ